NH?NG V?N ?? M?I TRONG  PH�N C?P T�I NGUY�N V� TR? L??NG N??C D??I ??T

?O�N V?N C�NH

1. M? ??u

Ph�n c?p t�i nguy�n v� tr? l??ng n??c d??i ??t l� m?t kh�i ni?m ?� ???c s? d?ng t? nh?ng n?m ba m??i c?a th? k? tr??c nh?ng cho ??n nay v?n c�n l� v?n ?? m?i, th??ng xuy�n ???c �p d?ng nh?ng v?n ch?a c� nh?ng h??ng d?n c? th?. Trong c�ng t�c ?i?u tra, ?�nh gi�, ph� duy?t t�i nguy�n v� tr? l??ng n??c d??i ??t ph?i ??a ra ???c con s? tr? l??ng b?ng bao nhi�u, ?? tin c?y c?a con s? t�i nguy�n v� tr? l??ng ?� l� nh? th? n�o? ?? tin c?y c?a nh?ng con s? ?� th? hi?n b?ng c?p t�i nguy�n v� tr? l??ng do m?t h?i ??ng c� th?m quy?n ph� duy?t.

Ph�n c?p t�i nguy�n v� tr? l??ng n??c d??i ??t l� ph�n chia t�i nguy�n v� tr? l??ng ?� ???c th?m d� v� ?�nh gi� ra l�m c�c c?p b?c c� ?? tin c?y kh�c nhau. ?? tin c?y c?a con s? t�i nguy�n v� tr? l??ng ph?i d?a v�o h�ng lo?t c�c ti�u ch�. Hi?n nay tr�n th? gi?i ch?a c� m?t b?ng ph�n c?p t�i nguy�n v� tr? l??ng n??c d??i ??t th?ng nh?t, m?i n??c c� m?t quy ??nh ri�ng. ? Vi?t Nam cho ??n nay ?ang s? d?ng b?ng h??ng d?n ph�n c?p tr? l??ng n??c d??i ??t ???c �p d?ng ? Li�n X� t? nh?ng n?m b?y m??i c?a th? k? tr??c (b?n h??ng d?n ban h�nh  n?m 1978).  Nh?ng hi?n nay ? n??c C?ng h�a Li�n bang Nga c?ng ?� ban h�nh B?ng ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n ND? m?i. C? th?, ng�y 30/7/2007 B? T�i nguy�n Thi�n nhi�n C?ng h�a Li�n bang Nga ?� ban h�nh k�m theo quy?t ??nh s? 195 ng�y 30 th�ng 7 n?m 2007 v? �Ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n d? b�o n??c u?ng, n??c k? thu?t v� n??c kho�ng�. V� n?m 2006 gi?a C?ng h�a Li�n bang Nga v� c�c n??c ph??ng T�y trong ?y ban Chu?n m?c B�o c�o tr? l??ng kho�ng s?n qu?c t? (CRIRCO) ?� c� s? b�n b?c, th?a thu?n v? l?nh v?c n�y. N?m 2011 C?ng h�a Li�n bang Nga ?� gia nh?p t? ch?c qu?c t? n�y.

S? ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n kho�ng s?n c?ng nh? tr? l??ng n??c d??i ??t ? Nga (Russian code) [6,7,8] so v?i c�c b?ng ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n kho�ng s?n c?a c�c n??c ph??ng T�y (CRIRSCO template) c� nh?ng n?i dung gi?ng nhau v� kh�c nhau [1,2,3,4].

C? s? c?a c�c b?ng ph�n c?p t�i nguy�n v� tr? l??ng c?a c�c n??c ph??ng T�y (International Reporting Template of the Committee for Mineral Reserves International Reporting Standards 2006, 2013) d?a tr�n s? ph�n b? c?a m?, kh? n?ng ti?p c?n t�i li?u v� y?u t? kinh t?.

Ng??c l?i, ? Nga vi?c ph�n c?p t�i nguy�n v� tr? l??ng kho�ng s?n ???c ph�t tri?n t? n?m 1960 ? Li�n X� c? v� b?ng ph�n c?p t�i nguy�n v� tr? l??ng n??c d??i ??t m?i nh?t c�ng b? n?m 2007 ???c d?a v�o k?t qu? c�ng t�c th?m d� n??c d??i ??t, k?t qu? t�nh to�n v� d? b�o t�i nguy�n v� tr? l??ng khai th�c.

? Vi?t Nam, ng�y 07/6/2006 B? T�i nguy�n & M�i tr??ng c?ng ?� ban h�nh Quy?t ??nh s? 06/2006/Q?-BTNMT v? �Ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n kho�ng s?n r?n�.

Nh? v?y, r� r�ng l� ?� ??n l�c ? Vi?t Nam c?n s?m ban h�nh b?ng ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n n??c d??i ??t (n??c ng?m) ?? gi�p cho c�ng t�c ?i?u tra ?�nh gi� n??c d??i ??t m?t c�ch th?ng nh?t.

Nh?ng nghi�n m?i v? l� thuy?t c?ng nh? th?c ti?n tr�nh b�y d??i ?�y l� m?t trong nh?ng s?n ph?m tr?ng t�m c?a ?? t�i KC.08.06/11-15 ch�ng t�i ?ang th?c hi?n

Tr??c h?t ch�ng t�i ?i?m ng?n g?n nh?ng quy ??nh m?i nh?t v? ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n n??c ? Li�n bang Nga v� c�c n??c ph??ng T�y ?? ch�ng ta tham kh?o.

2. Ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n d? b�o n??c ???i ??t c?a Li�n bang Nga [7,8]

Tr? l??ng n??c u?ng, k? thu?t v� n??c kho�ng theo m?c ?? nghi�n c?u ??a ch?t � ??a ch?t th?y v?n ???c ph�n ra l�m c?p A, B, C1 v� C2.

C? s? ?? ph�n c?p tr? l??ng ra l�m c�c c?p l�:

+ m?c ?? nghi�n c?u v? c?u t?o ??a ch?t v� ?i?u ki?n ?CTV di?n t�ch nghi�n c?u hay m? n??c;

+ m?c ?? nghi�n c?u ch?t l??ng n??c d??i ??t theo m?c ?�ch s? d?ng;

+ kh? n?ng x�c l?p ??i ph�ng h? v? sinh;

+ m?c ?? nghi�n c?u c�c th�ng s? ?CTV, quy?t ??nh ??n ?? ch�nh x�c c?a con s? tr? l??ng;

+ m?c ?? nghi�n c?u v� ?? tin c?y x�c ??nh c�c ngu?n h�nh th�nh tr? l??ng n??c d??i ??t;

+ s? c� m?t hay kh�ng c�c c�ng tr�nh khai th�c n??c ?ang ho?t ??ng;

+ s? c� m?t hay kh�ng m?ng monitoring n??c d??i ??t trong b�i gi?ng.

Chi ti?t v? c�c c?p tr? l??ng xin ???c xem trong c�c t�i li?u tham kh?o k�m theo.

T�i nguy�n d? b�o n??c u?ng, n??c k? thu?t v� n??c kho�ng theo m?c ?? tin c?y c� th? ph�n ra l�m:

T�i nguy�n d? b�o c?p P1

T�i nguy�n d? b�o c?p P2

T�i nguy�n d? b�o c?p P3

T�i nguy�n d? b�o c?p P1 ???c t�nh to�n v?i m?c ?�ch l�m c? s? ?? xem x�t kh? n?ng t?ng cao tr? l??ng khai th�c tr�n di?n t�ch m? ?� ???c th?m d� v� ?�nh gi� hay l� ?? l�m c? s? ?? ??a m? n??c m?i v�o khai th�c s? d?ng. ?�nh gi� t�i nguy�n s? b�o c?p P1 ???c th?c hi?n tr�n c? s? ph�n t�ch nh?ng t�i li?u v? ??a ch?t - ??a ch?t th?y v?n, th?y v?n v� t�i li?u kh�c hi?n c� t? qu� tr�nh ?i?u tra tr??c ?�y. T�i nguy�n d? b�o c?p P1 ???c t�nh to�n b?ng ph??ng ph�p th?y ??ng l?c ??i v?i d?ng c�ng tr�nh khai th�c m� ph?ng d??i d?ng ph�n b? ???ng th?ng hay theo di?n, c?ng nh? theo gi� tr? modul t�i nguy�n d? b�o, hay s? d?ng ph??ng ph�p c�n b?ng.

T�i nguy�n d? b�o c?p P2 ???c t�nh to�n theo t?ng ch?a n??c, ph?c h? ch?a n??c, ??i ch?a n??c v?i m?c ?�ch l�m l�m c? s? ph�t hi?n m? n??c d??i ??t trong gi?i h?n c�c c?u tr�c ??a ch?t th?y v?n ? c?p ?? kh�c nhau, theo thung l?ng s�ng ho?c theo l�nh th? h�nh ch�nh kh�c nhau.  C? s? ?? t�nh to�n t�i nguy�n d? b�o P2 l� t�i li?u ?o v? l?p b?n ?? t? l? trung b�nh, c?ng nh? c� th? d?a v�o th�ng tin t? c�c c�ng t�c ?i?u tra ??a v?t l�, th?y ??a h�a, th?m d� ??a ch?t v� c�c c�ng t�c ?i?u tra kh�c. T�i nguy�n d? b�o c?p P2 ???c t�nh to�n b?ng ph??ng ph�p th?y ??ng l?c ?ng v?i s? ?? b? tr� c�ng tr�nh khai th�c ???c m� ph?ng h�a hay b?ng ph??ng ph�p chuy�n gia. T�i nguy�n d? b�o c?p P1 v� P2 ???c s? d?ng ?? ?�nh gi� nhu c?u chung v? t�i nguy�n n??c khi l?p lu?n s? ?? s? d?ng t?ng th? v� b?o v? t�i nguy�n n??c.

T�i nguy�n d? b�o c?p P3 ???c t�nh to�n ?? ?�nh gi� ti?m n?ng n??c c?a l�nh th? trong gi?i h?n m?t c?u tr�c ??a ch?t th?y v?n ? c�c c?p ?? kh�c nhau, trong gi?i h?n m?t ??a ph??ng ?? x�c l?p c�ng t�c di?u tra ?�nh gi� v?i m?c ?�ch ph�t hi?n m? n??c. T�nh to�n t�i nguy�n d? b�o P3 d?a v�o t�i li?u l?p b?n ?? ?CTV t? l? nh?, ho?c tr�n c? s? nh?ng t�i li?u ??a ch?t - ??a ch?t th?y v?n s?n c�. T�nh to�n t�i nguy�n d? b�o c?p P3 ???c ti?n h�nh kh�ng c?n r�ng bu?c ??n m?t ??i t??ng c? th? n�o.

3. Ph�n c?p tr? l??ng kho�ng s?n ? c�c n??c ph??ng T�y

?y ban v? Chu?n m?c qu?c t? b�o c�o t�i nguy�n kho�ng s?n (Committee for Mineral Reserves International Reporting Standards-CRIRSCO) ???c th�nh l?p n?m 1994 b?i m?t nh�m c�c nh� khoa h?c ??i di?n cho c�c n??c Australia (JORC), Canada (CIM), Chile (UB qu?c gia), Ch�u �u (PERC), Nam M? (SAMREC) v� Hoa K? (SME).

N?m 1997, n?m th�nh vi�n c?a nh�m n�y ?� ??t ???c th?ng nh?t v? hai s? ph�n c?p ch�nh tr? l??ng v� t�i nguy�n kho�ng s?n v� t�n g?i c�c c?p tr? l??ng kho�ng s?n t??ng ?ng l� tr? l??ng kho�ng s?n ?o ???c (Measured), t�nh to�n ???c (Indicated), ?? xu?t ???c (Inferred)  v� t�i nguy�n ch?ng minh ???c (Proved), t�i nguy�n c� th? d? b�o ???c (Probable).

Ti�u b?n m?u qu?c t? v?  b�o c�o v? k?t qu? th?m d�, t�i nguy�n kho�ng s?n v� tr? l??ng kho�ng s?n (The International Template for Reporting of Exploration Results, Mineral Resources and Mineral Reserves ) t�ch h?p c�c ti�u chu?n t?i thi?u ???c �p d?ng trong b�o c�o qu?c gia tr�n to�n th? gi?i v?i c�c khuy?n ngh? v� h??ng d?n cho c�c b�o c�o th�ng tin v? k?t qu? th?m d�, t�i nguy�n kho�ng s?n v� tr? l??ng kho�ng s?n.

M?t cu?c h?p ti?p t?c trong ? Cairns trong n?m 2002  th�nh l?p m?t  ?y ban Chu?n m?c qu?c t? b�o c�o t�i nguy�n kho�ng s?n (CRIRSCO) bao g?m c�c nh�m n�ng c?t c�c n??c th�nh vi�n. Sau ?�, t?i Reston VA, th�ng 10 n?m 2003, CRIRSCO ??ng � c�ng b? m?u qu?c t? b�o c�o n�y ?? li�n h? v?i  c�c ?y ban kh�c li�n quan ??n c�c ti�u chu?n ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n kho�ng s?n. Cho ??n nay ?� c�ng b? m?u b�o c�o chu?n qu?c t? n?m 2013 [1].

N?m 2006,  ?y ban v? chu?n m?c  b�o c�o v? t�i nguy�n kho�ng s?n (CRIRSCO) v� ?y ban qu?c gia v? t�i nguy�n kho�ng s?n c� �ch c?a Li�n bang Nga (??? - ??????????????? ???????? ?? ??????? ???????? ??????????) ?� c� nh?ng cu?c g?p g? ?? t�m hi?u v� th?a thu?n nh?ng v?n ?? c? b?n trong s? ph�n c?p t�i nguy�n v� tr? l??ng kho�ng s?n, trong ?� bao g?m c? t�i nguy�n n??c d??i ??t. Hai b�n ?� ra ???c b?n ghi nh? ???c k� v�o ng�y 22 th�ng 10 n?m 2008 [2,5]. Trong b?n ghi nh? ?y, hai b�n ?� ph�n t�ch s? li�n k?t gi?a hai b?ng ph�n c?p t�i nguy�n v� tr? l??ng c?a Nga (Russian code) v� c?a c�c n??c ph??ng T�y (CRIRSCO � template).

T?i H?i ngh? th??ng ni�n n?m 2011, Nga ?� ???c ch?p nh?n nh? m?t th�nh vi�n c?a CRIRSCO.

Hai b�n th?y c?n thi?t ph?i ??t ???c m?c ti�u h�i h�a v? c�c v?n ??:

1. Th?a thu?n v? giai ?o?n th?m d� v� ph�n c?p tr? l??ng;
2. X�c ??nh tr? l??ng v� t�i nguy�n - c� ?i?u kho?n ri�ng;
3. X�c ??nh nhi?m v? kinh t? v� k? thu?t;
4. Cho ph�p ??n gi?n h�a s? ph?c t?p v? ??a ch?t nh? th? n�o;
5. X�c ??nh ng??i c� th?m quy?n ? Nga v� qu?c t? v? c�c th?a thu?n.

C�c v?n ?? ?� th?o lu?n:

$1�      C� li�n k?t ???c hay kh�ng v? giai ?o?n th?m d�; ph�n c?p tr? l??ng, t�i nguy�n kho�ng s?n.

$1�      L�m th? n�o ?? c� th? g?n k?t hai h? th?ng?

$1�      C�c nguy�n t?c th?m d� c� kh�c nhau kh�ng, hay ch�ng ch? ??n gi?n l� c�c thu?t ng? kh�c nhau?

$1�      V? c�c giai ?o?n th?m d� c?n th?ng nh?t ? m?i n?i tr�n th? gi?i?

$1�      C�c kh�i ni?m v? c?p tr? l??ng v� c�c giai ?o?n ph?i t??ng ??ng?

Cu?i c�ng hai b�n ?� th?y s? t??ng ?ng gi?a hai b?ng ph�n c?p v� ??ng � ??n gi?n h�a s? li�n k?t gi?a hai b?ng ph�n c?p tr? l??ng nh? sau:

Trong ?�:

C?p A, B:        Tr? l??ng ?o ???c (measured);

C?p B, C1:      Tr? l??ng t�nh to�n ???c (indicated)

C?p C2:           Tr? l??ng ?? xu?t ???c (inferred)

C?p P1:           T�i nguy�n d? b�o (Mineral Reserves), k?t qu? th?m d� (exploration results)

C?p P2, P3:     K?t qu? th?m d� (exploration results)

T? nh?ng ph�n t�ch ? tr�n, ch�ng ta th?y tuy c�n c� nh?ng kh�i ni?m, thu?t ng? ch?a th?ng nh?t gi?a hai b?ng ph�n c?p. Nh?ng thu?t ng? resources - reserves hay ?????? � ??????? c?ng ???c s? d?ng trong nh?ng ng? c?nh kh�c nhau.

B�i b�o n�y ?? xu?t nh?ng ti�u ch� ph�n c?p, v� b?ng ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n n??c d??i ??t cho ho�n c?nh c? th? v�ng nghi�n c?u c?a ?? t�i KC08.06/11-15 l� v�ng ??ng b?ng B?c B? v� ??ng b?ng Nam B?. C�c ?? ngh? v? ti�u ch� ph�n c?p v� k?t qu? ?ng d?ng n�y nh?m g�p ph?n ?i ??n m?t b?ng ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n n??c d??i ??t th?ng nh?t ? Vi?t Nam.

4. Ti�u ch� ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n n??c d??i ??t ? Vi?t Nam

4.1. Ti�u ch� v? m?c ?? ?i?u tra m? n??c d??i ??t

M?t trong nh?ng ti�u ch� c?n ph?i t�nh ??n khi ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n n??c d??i ??t l� m?c ?? chi ti?t ?i?u tra ?�nh gi� m? n??c d??i ??t. M?c ?? ?i?u tra c�ng chi ti?t th� con s? tr? l??ng v� t�i nguy�n ???c x�c ??nh c� ?? tin c?y c�ng cao, tr? l??ng v� t�i nguy�n n??c d??i ??t ???c x?p v�o c?p cao h?n.

4.2. Ti�u ch� v? ?? tin c?y c?a con s? tr? l??ng v� t�i nguy�n n??c d??i ??t

?? tin c?y c?a con s? tr? l??ng v� t�i nguy�n ???c quy?t ??nh b?i ?? tin c?y gi� tr? c�c th�ng s? t�nh to�n nh?n ???c trong qu� tr�nh ?i?u tra.

Con s? tr? l??ng n??c d??i ??t ???c x?p v�o c?p cao (A ho?c B) ph?i d?a v�o s? li?u khai th�c hay b?m h�t n??c d�i ng�y, d?a tr�n nh?ng k?t qu? t�nh to�n v?i gi� tr? c�c th�ng s? nh?n ???c b?ng t�i li?u h�t n??c th� nghi?m ch�m. H�t n??c c�ng d�i ng�y, m?t ?? ?i?m th� nghi?m c�ng d�y, th?i gian quan tr?c v? s? bi?n ??i c�c th�ng s? tr? l??ng v� m?c n??c ??ng� c�ng d�i ng�y th� con s? tr? l??ng c� ?? tin c?y c�ng cao. V� d? con s? tr? l??ng c?p A ch? ???c ph� duy?t d?a v�o con s? tr? l??ng ?ang ???c khai th�c, con s? tr? l??ng theo t�i li?u h�t n??c khai th�c th?, khai th�c th� nghi?m trong v�ng ?ang c� c�ng tr�nh khai th�c, trong v�ng c� ?i?u ki?n ??a ch?t th?y v?n ??n gi?n l� t?ng ch?a n??c l? h?ng trong c�c th�nh t?o b? r?i, trong khi ?i?u ki?n ??a ch?t th?y v?n ?� ???c l�m s�ng t? t??ng t?n, ngu?n h�nh th�nh tr? l??ng ?� bi?t r� v� ch?t l??ng n??c ?� ???c nghi�n c?u ??n m?c d? b�o ???c s? bi?n ??ng c?a c�c ch? ti�u ch?t l??ng n??c theo th?i gian khai th�c t�nh to�n.

4.3. Ti�u ch� v? ?? ch�nh x�c khi x�c ??nh c�c ngu?n h�nh th�nh tr? l??ng

Ngu?n h�nh th�nh tr? l??ng n??c d??i ??t t�y thu?c v�o ?i?u ki?n tr�n bi�n c?a t?ng ch?a n??c. Trong t�nh to�n tr? l??ng n??c d??i ??t c� th? c� ?i?u ki?n bi�n lo?i I, ?i?u ki?n bi�n lo?i II v� ?i?u ki?n bi�n lo?i III. T?t c? nh?ng ?i?u ki?n bi�n n�u tr�n quy?t ??nh ??n c�c ngu?n h�nh th�nh tr? l??ng n??c d??i ??t.

C�c ngu?n h�nh th�nh tr? l??ng c�ng ???c l�m s�ng t? bao nhi�u, c�ng ??nh l??ng bao nhi�u th� con s? tr? l??ng ???c x?p v�o c?p c� ?? tin c?y c�ng cao b?y nhi�u.

3.4. Ti�u ch� v? ?? tin c?y x�c ??nh ch?t l??ng n??c v� d? b�o bi?n ??i ch?t l??ng n??c

Ch?t l??ng n??c ?�ng m?t vai tr� quan tr?ng trong vi?c x�c ??nh kh? n?ng khai th�c c?a ngu?n n??c ?�. ?? tin c?y c?a c?p tr? l??ng ph?i ???c th?a m�n b?i ?? tin c?y v? hi?u bi?t ch?t l??ng n??c.

Kh? n?ng v� c??ng ?? v?n ??ng c?a n??c ??n c�c c�ng tr�nh khai th�c ???c x�c ??nh b?i ?i?u ki?n bi�n c?a t?ng ch?a n??c, s? c� m?t c?a d�ng ch?y t? nhi�n, l?u l??ng c?a c�ng tr�nh khai th�c v� c�c y?u t? kh�c. Khi kh�ng c� d�ng ch?y t? nhi�n (v� d? trong b?n n??c d??i ??t) th� c�c lo?i n??c c� th�nh ph?n kh�ng ??t ti�u chu?n s?m mu?n th? n�o c?ng s? b? l�i k�o ??n c�c l? khoan khai th�c. C�n khi c� d�ng ch?y t? nhi�n, th� n�i chung n??c kh�ng ??t ti�u chu?n c� th? kh�ng b? l�i k�o ??n c�c l? khoan, n?u nh? h�nh ph?u h? th?p m?c n??c c?a c�ng tr�nh khai th�c kh�ng lan ??n ??i ph�t tri?n c?a c�c lo?i n??c x?u ?y.

?? d? ?o�n ch?t l??ng n??c d??i ??t c?n: 1) x�c ??nh kh? n?ng l�i k�o c�c lo?i n??c c� th�nh ph?n kh�ng ??t ti�u chu?n ??n c�ng tr�nh khai th�c; 2) x�c ??nh th?i gian x�m nh?p c?a nh?ng ph?n t? ??u ti�n c?a lo?i n??c ?y v�o c�ng tr�nh khai th�c v� 3) kh? n?ng thay ??i ch?t l??ng n??c d??i ??t theo th?i gian. Nhi?m v? th? hai v� th? ba ch? c?n gi?i quy?t trong tr??ng h?p ?� x�c ??nh ???c kh? n?ng l�i k�o c�c lo?i n??c kh�ng ??t ti�u chu?n ??n c�ng tr�nh
khai th�c.

Nh?ng b�i to�n tr�n ???c gi?i b?ng nhi?u ph??ng ph�p kh�c nhau. Trong ?i?u ki?n ??a ch?t thu? v?n ph?c t?p (t?ng ch?a n??c kh�ng ??ng nh?t, ranh gi?i n??c nh?t v� n??c m?n c� h�nh d?ng ph?c t?p v.v�) th� �p d?ng ph??ng ph�p m� h�nh s? l� h?p l� nh?t.

4.5. Ti�u ch� v? c�c ch? ti�u Kinh t? - X� h?i - M�i tr??ng

Tr? l??ng n??c d??i ??t c�n ???c b?o ??m th�ng qua ?�nh gi� t�c ??ng m�i tr??ng do khai th�c n??c g�y ra. Con s? tr? l??ng ?� c� ???c b?n v?ng hay kh�ng c�n ph? thu?c v�o trong qu� tr�nh khai th�c n??c c� g�y ra nh?ng t�c ??ng x?u ??n m�i tr??ng hay kh�ng, v� d? nh? do khai th�c n??c m� g�y ra l�n ??t, mu?i h�a th? nh??ng, x�m nh?p m?n, � nhi?m ngu?n n??c�. th� kh�ng th? ???c ph�p. Tr? l??ng n??c d??i ??t ???c x?p v�o c?p c�ng cao th� s? t�c ??ng n�y ph?i th?p v� ph?i d? b�o ???c s? t�c ??ng ??n ?�u m?t c�ch ch�nh x�c nh?t.

5. Ph�n c?p Tr? l??ng v� T�i nguy�n d? b�o n??c d??i ??t

Nh?ng kh�i ni?m thu?t ng? sau ?�y ???c s? d?ng th?ng nh?t trong b?ng ph�n c?p tr? l??ng v� t�i nguy�n kho�ng s?n.

Tr? l??ng n??c d??i ??t (tr? l??ng khai th�c n??c d??i ??t) l� l??ng n??c c� th? nh?n ???c t? m? n??c hay m?t ph?n m? n??c b?i c�c c�ng tr�nh khai th�c n??c h?p l� v? m?t ??a ch?t, kinh t? k? thu?t trong ?i?u ki?n v� ch? ?? khai th�c ?� cho v?i ch?t l??ng n??c th?a m�n y�u c?u s? d?ng trong su?t th?i gian khai th�c, kh�ng g�y t�c ??ng m�i tr??ng

Tr? l??ng n??c d??i ??t ???c t�nh to�n theo k?t qu? c�ng t�c th?m d� ??a ch?t th?y v?n c?ng nh? theo t�i li?u khai th�c n??c d??i ??t trong di?n t�ch m? n??c. ??i t??ng t�nh to�n tr? l??ng n??c d??i ??t  l� m? n??c d??i ??t d�ng cho ?n u?ng sinh ho?t, k? thu?t v� m? n??c kho�ng.

T�i nguy�n d? b�o l� l??ng n??c c� ch?t l??ng v� gi� tr? x�c ??nh c� th? nh?n ???c trong gi?i h?n m?t  c?u tr�c ??a ch?t th?y v?n, m?t l?u v?c s�ng hay m?t v�ng l�nh th? c� ti?m n?ng khai th�c s? d?ng sau n�y.

??i t??ng ?�nh gi� t�i nguy�n d? b�o n??c d??i ??t l� c�c t?ng ch?a n??c trong gi?i h?n m?t c?u tr�c ??a ch?t th?y v?n hay m?t thung l?ng s�ng theo k?t qu? m� h�nh h�a ?i?u ki?n ??a ch?t th?y v?n khu v?c, b?ng ph??ng ph�p t�nh to�n c�n b?ng, t�nh to�n th?y ??ng l?c ho?c c� th? b?ng ph??ng ph�p t??ng t? ??a ch?t th?y v?n. (Kh�i ni?m T�i nguy�n d? b�o n??c d??i ??t thay cho Tr? l??ng khai th�c ti?m n?ng n??c d??i ??t hi?n nay ?ang s? d?ng)

T�i nguy�n d? b�o n??c d??i ??t th? hi?n b?ng con s? m³/ng�y c� th? nh?n ???c t? t?ng ch?a n??c b?ng c�c c�ng tr�nh khai th�c quy ??c trong gi?i h?n m?t c?u tr�c ch?a n??c, hay trong m?t thung l?ng s�ng, m?t ??a gi?i h�nh ch�nh x�c ??nh.

Tu? thu?c v�o ?? chi ti?t c?a c�ng t�c ?i?u tra ?�nh gi� n??c d??i ??t, t�y thu?c v�o ?? chi ti?t nghi�n c?u ch?t l??ng n??c v� ?i?u ki?n khai th�c, d?a v�o c�c ti�u ch� tr�nh b�y ? tr�n, ?  Vi?t Nam, tr? l??ng v� t�i nguy�n n??c d??i ??t ???c ph�n chia ra l�m 4 c?p l�: c?p A (tr? l??ng ?o ???c), c?p B (tr? l??ng t�nh to�n ???c), c?p C1 (tr? l??ng ?? xu?t ???c), v� c?p C2 (t�i nguy�n d? b�o).

Tr? l??ng c?p A (tr? l??ng ?o ???c) ???c ph�n ra trong gi?i h?n m? n??c hay t?ng ch?a n??c trong ?� c� c�ng tr�nh khai th�c n??c ?ang ho?t ??ng.

Tr? l??ng c?p A ph?i th?a m�n:

+ c?u t?o ??a ch?t, ?i?u ki?n ??a l� t? nhi�n, ?CTV, kinh t? x� h?i v� sinh th�i di?n t�ch m? hay m?t ph?n m? n??c ???c nghi�n c?u ?? chi ti?t;

+ c�c th�ng s? ?CTV c?a t?ng ch?a n??c khai th�c, ?i?u ki?n bi�n v� s? can nhi?u gi?a c�c c�ng tr�nh khai th�c ???c x�c ??nh m?t c�ch ?? tin c?y;

+ x�c ??nh ???c v? tr�, chi?u d�y v� t�nh ch?t th?m c?a l?p ng?n c�ch th?m n??c y?u;

+ x�c ??nh ???c v� ?�nh gi� ???c ngu?n h�nh th�nh tr? l??ng n??c d??i ??t;

+ ch?t l??ng n??c ???c nghi�n c?u trong qu� tr�nh khai th�c ho?c b?ng nghi�n c?u b? sung chuy�n m�n v? ch?t l??ng n??c

+ x�c l?p ???c m?c ?? ?nh h??ng c?a khai th�c n??c ??n m�i tr??ng xung quanh.

X?p v�o tr? l??ng c?p A l� l?u l??ng khai th�c trung b�nh (m³/ng�y) c?a c�c c�ng tr�nh khai th�c n??c ?ang ho?t ??ng ???c 1 n?m tr? l�n v� ph?i ???c ?�nh gi� d? b�o s? bi?n ??i c?a n� trong qu� tr�nh khai th�c b?ng ph??ng ph�p m� h�nh to�n.

Tr? l??ng c?p A kh�ng ???c ph�n c?p trong nh�m m? c� ?i?u ki?n ?CTV r?t ph?c t?p.

Tr? l??ng c?p B (tr? l??ng t�nh to�n ???c) ???c ph�n ra trong gi?i h?n m? n??c hay t?ng ch?a n??c c� c�ng tr�nh khai th�c n??c ?ang ho?t ??ng hay tr�n di?n t�ch th?m d� c� ?i?u ki?n ??a ch?t th?y v?n ??n gi?n hay ph?c t?p v?a.

Tr? l??ng c?p B ph?i tho? m�n:

+ c?u t?o ??a ch?t, ?i?u ki?n ?CTV, ??a l� t? nhi�n, kinh t? x� h?i v� sinh th�i ???c nghi�n c?u v?i ?? tin c?y c?n thi?t;

+ c� ??y ?? th�ng tin c?n thi?t ?? l?p lu?n m� h�nh ??a ch?t th?y v?n t? nhi�n (trong tr??ng h?p c?n thi?t l� m� h�nh to�n) m? n??c hay m?t ph?n m? n??c bao g?m c? di?n t�ch ?nh h??ng c?a khai th�c;

 + c�c th�ng s? ?CTV v� c�c t�i li?u ??u v�o kh�c c?n thi?t ?? ?�nh gi� tr? l??ng ???c x�c ??nh theo t�i li?u h�t n??c ??n v� h�t n??c ch�m, t�i li?u ??a v?t l�, t�i li?u kh� t??ng - th?y v?n, theo k?t qu? c�ng t�c th?m d� ??a ch?t ph?c v? m?c ?�ch kh�c;

+ l?u l??ng thi?t k? l? khoan khai th�c c?n ???c ch?ng minh b?ng k?t qu? h�t n??c l? khoan th?m d�;

+ c�c ngu?n h�nh th�nh tr? l??ng ???c l?p lu?n v� ?�nh gi� b?ng t�nh to�n;

+ ch?t l??ng n??c d??i ??t ???c nghi�n c?u theo t�i li?u ph�n t�ch m?u n??c l? khoan th?m d� v� l? khoan khai th�c theo c�c ch? ti�u ph� h?p v?i m?c ?�ch s? d?ng;

+ nh?n ???c t�i li?u ??u v�o c?n thi?t ?? l?p lu?n v� t�nh to�n ??i ph�ng h? v? sinh;

+ ?�nh gi� ???c ?nh h??ng t�c ??ng khai th�c n??c ??n m�i tr??ng xung quanh;

+ x?p v�o c?p B l�: l?u l??ng t�nh to�n c?a c�ng tr�nh khai th�c tr�n di?n t�ch m? hay m?t ph?n di?n t�ch m? c� ?? ?i?u ki?n ?CTV ??n gi?n, ph?c t?p v?a v� ph?c t?p; l?u l??ng khai th�c ngo?i suy 2 l?n t? tr? l??ng c?p A theo ???ng cong l?u l??ng v� theo kho?ng c�ch b? tr� c�ng tr�nh khai th�c ??i v?i m? n??c c� ?? ph?c t?p c?p 1 v� 2; l?u l??ng h�t n??c khai th�c th� nghi?m d�i ng�y ??i v?i m? n??c c� ?? ph?c t?p c?p 3.

Tr�n nh?ng di?n t�ch c� c�ng tr�nh khai th�c n??c theo s? li?u khai th�c kh�ng th? x?p v�o c?p A th� c� th? x?p v�o c?p B.

Kh�ng x?p tr? l??ng ?� ???c th?m d� v� ?�nh gi� v�o c?p B tr�n di?n t�ch m? n??c c� ?? ph?c t?p c?p 4 (nh�m m? c� ?i?u ki?n ?CTV r?t ph?c t?p).

Tr? l??ng c?p C₁ (tr? l??ng ?? xu?t) ???c ph�n ra trong gi?i h?n c�c m? n??c hay c�c t?ng ch?a n??c c� ?i?u ki?n ??a ch?t th?y v?n t? ??n gi?n ??n ph?c t?p.

Tr? l??ng c?p C1 ph?i th?a m�n ?i?u ki?n sau:

+ ?� x�c ??nh ???c ??c ?i?m ch? y?u v? c?u t?o ??a ch?t v� ?i?u ki?n ?CTV, ?i?u ki?n sinh th�i, ??a l� t? nhi�n, kh� t??ng - th?y v?n v� c�c ?i?u ki?n kh�c ?nh h??ng c� th? ??n ??n khai th�c n??c trong t??ng lai;

+ c� th�ng tin ?? l?p lu?n m� h�nh ?CTV hay m� h�nh to�n di?n t�ch m? n??c v� di?n t�ch ?nh h??ng khai th�c n??c sau n�y;

+ c�c th�ng s? ?TCV ch? y?u ???c x�c ??nh theo t�i li?u h�t n??c ??n, t�i li?u ??a v?t l�, kh� t??ng th?y v?n�., c?ng nh? theo t�i li?u th?m d� tr??c ?�y cho m?c ?�ch kh�c;

+ ??nh h??ng ???c c�c ngu?n ch? y?u h�nh th�nh tr? l??ng khai th�c;

+ ch?t l??ng n??c v?i c�c ch? ti�u ph� h?p m?c ?�ch s? d?ng ???c nghi�n c?u theo t�i li?u h�t n??c th� nghi?m t? l? khoan ??n v� theo c�c m?u thu th?p ???c trong c�c d?ng c�ng t�c ?i?u tra kh�c;

+ c� t�i li?u ?? l?p lu?n kh? n?ng thi?t l?p ??i ph�ng h? v? sinh cho c�ng tr�nh khai th�c n??c trong t??ng lai;

+ ?�nh gi� s? b? kh? n?ng ?nh  h??ng m�i tr??ng c?a c�ng tr�nh khai th�c n??c trong t??ng lai;

X?p v�o c?p C1 l�: l?u l??ng thi?t k? c?a c�ng tr�nh khai th�c n??c tr�n di?n t�ch c� c�ng tr�nh khai th�c n??c ?ang ho?t ??ng trong nh�m m? 1, 2, 3  tr? ?i tr? l??ng ?� x?p v�o c?p A, B; l?u l??ng t�nh to�n l?y n??c tr�n di?n t�ch th?m d� v� trong v�ng ?nh h??ng c?a c�ng tr�nh khai th�c trong t??ng lai nh�m m? 1 v� 2, tr? ?i tr? l??ng ?� x?p c?p B; l?u l??ng th?c b?m c�c l? khoan h�t n??c th� nghi?m ng?n ng�y; l?u l??ng h�t n??c t�nh to�n tr�n di?n t�ch m? thu?c nh�m 1, 2 v� 3 ch?a ???c khai th�c s? d?ng.

Tr? l??ng c?p C₂ (T�i nguy�n d? b�o) cho ph�p xem x�t kh? n?ng t?ng tr? l??ng n??c d??i ??t tr�n di?n t�ch th?m d� m? v� x�c l?p c�c c�ng t�c ?i?u tra ?�nh gi� n�ng c?p tr? l??ng. T�i nguy�n d? b�o c� th? ???c x�c ??nh ch? y?u nh? t?ng h?p t�i li?u ??a ch?t thu? v?n khu v?c v� k?t qu? c?a c�ng t�c t�m ki?m, th?m d�. N� ph?n �nh t�i nguy�n n??c d??i ??t trong m?t c?u tr�c ch?a n??c, trong m?t l?u v?c s�ng hay trong gi?i h?n h�nh ch�nh m?t l�nh th? nghi�n c?u.

??a v�o t�i nguy�n d? b�o n??c d??i ??t l� con s? tr? l??ng ???c x�c ??nh b?ng ph??ng ph�p c�n b?ng, b?ng ngu?n h�nh th�nh tr? l??ng n??c d??i ??t c� th? t�i t?o ???c, b?ng k?t qu? ch?y m� h�nh.

6. K?t lu?n

Trong qu� tr�nh th?c hi?n c�c nhi?m v? c?a ?? t�i, m?t trong nh?ng s? li?u quan tr?ng nh?t ?? ph�n v�ng l�nh th? l� s? li?u v? tr? l??ng n??c d??i ??t c?a c�c t?ng ch?a n??c. Ch�ng t�i ?� t?p h?p ???c nhi?u s? li?u v? tr? l??ng ?� ???c th?m d� v� ?�nh gi� t? tr??c ??n nay ? ?BBB v� ?BNB. Tuy nhi�n nh? ?� n�i ? tr�n, do t? l�u ? Vi?t Nam kh�ng c� nh?ng h??ng d?n th?ng nh?t, ch?a c� m?t h?i ??ng c� ?? th?m quy?n c�ng nh?n, n�n c�c con s? tr? l??ng t�nh ra r?t kh�c nhau v� m?i ng??i hi?u m?t c�ch kh�c nhau. T�i nguy�n n??c d??i ??t ? H� N?i gi�u hay ngh�o, tr? l??ng n??c d??i ??t ? H� N?i ?? hay kh�ng ?? cho nhu c?u s? d?ng. C�u tr? l?i ?� c� nh?ng ch?a c� ng??i nghe!

M?c d� lu?t t�i nguy�n n??c ?� ???c Qu?c h?i th�ng qua t? n?m 2012, nh?ng nh?ng v?n ?? r?t c? th? tr�nh b�y ? tr�n kh�ng ???c tr�nh b�y trong ?�. ?� ??n l�c ph?i c� c�c quy tr�nh, quy ph?m, h??ng d?n tri?n khai th?c hi?n nh?ng v?n ?? chuy�n s�u v? t�i nguy�n v� tr? l??ng n??c d??i ??t, m?t l? h?ng l?n trong c�ng t�c qu?n l� t�i nguy�n n??c ? Vi?t Nam.

T�I LI?U THAM KH?O

[1]. International Reporting Template November for the public reporting of  exploration results, mineral resources and mineral reserves. November 2013.

[2]. Alignment of Resource and Reserve Classification Systems Russian Federation  and  CRIRSCO. Dr Stephen Henley. Niall Young.

[3]. JORC (2004) The Australasian Code for Reporting of Exploration Results, Mineral Resources and Ore Reserves (JORC Code, 2004 edition), http://www.jorc.org/main.php

[4]. Proposed Groundwater classification scheme (2006). Ben Green, SRK Consulting (UK) Limited, Cardiff, UK; Anastasia Boronina, SRK Consulting (UK) Limited, Cardiff, UK; Richard Connelly, SRK Consulting (UK) Limited, Cardiff, UK;

[5]. Proposals for a Groundwater classification system and its aplication in regulation.  UK Technical Advisory Group on the Water Framework Directive.  Final Report  (SR1� 2007)  October 2007

[6]. ????????? ?.?., ????????? ?.?., ????? ?.? (2005). ???????? ???????? ?????????? ????? ????????????? ???????????????? ??????? ? ?????????? ???????????????? ???????? ????????? ???.n \ ?????????? ????? \ ??????? \ "???????? ? ?????? ????", ?11,2005 ?. 

[7]. ?????? ?? 30 ???? 2007 ?. N 195 ???. . ????????????? ??????? ? ?????????? ???????? ????????, ??????????? ? ??????????? ????????? ???

[8]. ???????? ????: ???????????? ???????????? ?? ?????????? ????????????? ??????? ? ?????????? ???????? ????????, ??????????? ? ??????????? ????????? ???, ???????????? ???????????????????? ????????? ???????? ?????????? ??????????? 30 ???? 2007 ?. ? 195.